Karl-Otto APEL

20 Mayıs 2005 - 16:30

Almanlar’ın yaşayan önemli düşünürlerinden Karl-Otto Apel, C. S. Peirce’in delâlet ve delil kavramını kullanarak, günümüze gelinceye dek Batı düşünce tarihinde iki temel metafizik paradigmasının etkin olduğunu; bunlardan birincisinin Aristocu varlık metafiziği, ikincisinin ise Descartes ile başlayan ve en önemli temsilcisini Kant’ta bulan zihin metafiziği olduğunu ifade ederek sözlerine başladı.

Batı düşüncesi içerisindeki iki ayrı aşama olarak haklarının verilmesi gereken bu iki tavrın günümüzde, Lyotard ve Derrida’da dile gelen post-modern ve post-yapısalcı söylemin yanında bir taraftan Heidegger ve Gadamer yoluyla etkin olan ve tarihselci bir duruşa tekabül eden hermeneutik, diğer taraftan Anglosaxon düşüncesi içerisinde Quine, Strawson ve Rorty gibi temsilciler eliyle felsefeyi hakikat iddiasından soyutlayıp onu edebî bir tür haline getiren analitik felsefenin tesiriyle, artık etkinliğini yitirdiğine işaret etti. Apel’e göre bunun sebebi, söz konusu iki metafizik paradigmasının medlûl, delil ve muhataptan oluşan delâlet fonksiyonlarını eksik biçimde dikkate almasıdır. Yani Aristocu paradigma delâletin sadece medlûl kısmını göz önünde bulundururken, Kartezyen paradigma ise delili dikkate almaksızın muhatap ile medlûlü söz konusu etmekte, netice olarak her şeyi muhatabın tasavvuru şeklinde kavramaya yönelmektedir.

Buna karşılık, Apel’in Batı düşüncesine yeni ve üçüncü bir metafizik paradigması olarak takdim ettiği düşünce ise delâlet fonksiyonlarının üçünü birden ve birini diğerine irca etmeksizin ele almakta, bunu yaparken de muhatap unsurunu tek ve belirli şahıslar biçiminde değil de bütün bir insanlık şeklinde ve belirsiz olarak, delili ise dil boyutu üzerinden kavramaktadır. Apel’in iddiasına göre, bu yolla, özellikle nazarî ve amelî felsefede tarihselci ve relativist tavırların aşılarak bunun yerine bütün insanlar tarafından kabul edilebilir bir bilgi ve değer anlayışına ulaşılması mümkün olmaktadır.