Diyanet İşleri Başkanlığı’nın hizmetlerini desteklemek amacıyla 1975 yılında kurulan Türkiye Diyanet Vakfı (TDV), Türkiye içinde ve dışında sürdürdüğü faaliyetler çerçevesinde telif bir İslâm Ansiklopedisi (DİA) hazırlatmayı kararlaştırmış ve bu amaçla 1983 yılında İstanbul’da TDV İslâm Ansiklopedisi Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Beş yıllık bir hazırlık döneminden sonra Kasım 1988’de ansiklopedinin yayımına başlanmıştır. Vakıf bu arada yüksek lisans ve doktora bursu vererek yetişmelerine katkıda bulunduğu araştırmacılardan daha verimli ve sistemli şekilde faydalanmak için bir İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) kurmayı kararlaştırmış ve bu merkez de 1988 yılında İslâm Ansiklopedisi Genel Müdürlüğü binasında faaliyetine başlamıştır. 1993’te bu iki kuruluş Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) adı altında birleştirilerek ansiklopedinin hazırlanması görevi de merkeze verilmiştir.

          İslâm Araştırmaları Merkezi’nin kuruluş amacı ilmî araştırmalar yapmak, özellikle İslâmî ilimler ve Şarkiyat alanlarında çalışmalarını yoğunlaştırarak telif, tercüme ve edisyon kritik tarzında eserler üretmek, bunları yayımlamak, TDV İslâm Ansiklopedisi'ni ve benzerlerini yayıma hazırlamak için gerekli çalışmaları yürütmek, ulusal ve uluslararası düzeyde ilmî toplantılar tertiplemek, düzenlenmiş bu gibi programlara temsilciler göndermek, araştırmacı yetiştirmek, araştırmacıları desteklemek, bu maksatla gerekli faaliyetleri tasarlayıp uygulamak, araştırma kütüphanesi ve dokümantasyon ünitesi kurmak, özellikle Diyanet İşleri Başkanlığı ve yurt içi veya dışındaki akademik kurumlarla iş birliği içinde araştırma, eğitim ve yayın projeleri hazırlamak ve yürütmek, ilmî-dinî konularda kamuoyunu aydınlatacak görüşler oluşturmak ve bunları yayımlamaktır. Bağımsız bir bilimsel araştırma merkezi olan İSAM, kurulduğundan bugüne kadar İslâm kültür ve uygarlığı ile ilgili yaptığı araştırma, yayın, sempozyum, konferans, panel ve seminerlerle kuruluş amacını gerçekleştirmeye çalışmış ve uluslararası bir saygınlığa kavuşmuştur.